print  Drucken

Von de Bahn övver de Burch nohm Breuste Ne Jang durch de Stadt mem Haase Pitte

22 Stationen
Autor: Johannes_Schmitz (Stadt Troisdorf)
Gesamtlänge: 6.78 km
Verkehrsmittel: Zu Fuß

Von de Bahn övver de Burch nohm Breuste.
Ne Jang durch de Stadt mem Haase Pitte

Audio-Guide in Mundart durch die Troisdorfer Innenstadt.
Für die Tour sollte man sich je nach Geschwindigkeit um die drei Stunden Zeit nehmen.
Zur Verfügung gestellt von der Pressestelle der Stadt Troisdorf.
Texte: Peter Haas
Sprecher: Peter Haas

Ansprechpartner:
Stadt Troisdorf
Johannes Schmitz
E-Mail: SchmitzJ@troisdorf.de
Telefon: 02241/900-150

1. Am Bahnhoff

Me ston he zwesche dem Troisdorfer Bahnhoff un dem Bus-Bahnhoff am Hans-Jaax-Platz. De Hans Jaax hät eejentlich Jean geheeße un wurd doröm von Frönde Schäng jenannt. Er wor von 1975 bis 1993 Bürjemeester von Troisdorf un als Mitglied vom Landdag em Verkehrsausschuss. Sing Plaatz es also he jenau richtig.
Me fangen an de Bahn aan, weil Troisdorf met de Iesebahn vom Mittelalter en de neue Zick jefahre es. Mir hatten at vür 1900 drei Bahnstrecke. De iertste jing 1859 en et Siechtal, am Aanfang nur von Düx bis Hennef. Die zweite jing von 1871 aan de Rhing erop, der Rhing erav op de rächte Sick zwesche Kölle un Nidderlahnsteen. Die drette woren kuert donoh die hondert Kilemeter zwesche Möllem an de Ruhr un Troisdorf nur für Jüterzöch.
En Dampflok konnt domols hondert Kilemeter an eenem Stöck fahre, un donoh broht se neu Wasser, öm neue Dampf ze maache. Esuu koom et, dat met de Zick paar hondert Iesebähner us janz Deutschland noh Troisdorf un Ovvelor trooke.
Un dobei hatten se 1859 verjesse, en Troisdorf ene Bahnhoff ze baue. Dat Dorf wor domols jet kleen un 400 Meter von der Plaatz entfernt, wo höckzedaags de Bahnhoff steht. Jottseidank dät op de Hött de Emil Langen wonne. Der hatt 1843 de Schmelz övvernomme, ant Loofe jebraht un noh de preußische Künnije Friedrich-Wilhelms-Hött jenannt. Nevvebei wore och bei de Iesebähner als Schrifführer aktiv. Me säht net ömesöns „wer schriev, der bliev“, un doröm konnte dofür sorje, dat Troisdorf 1862 och ene Bahnhoff kräht.
1886 baut de Emil Müller, der en Sprengstoff- un Munitionsfabrik en Opladen hatt, en Troisdorf och su e Werk. Dobei holf im de Engländers Willem. Der koom von de Duuvejass 32 en Troisdorf un wor Justitiar em Bankhuus Oppenheim ze Kölle. Er konnt de Möllers Emil dozo bewäje, op dem sandije Troisdorfer Boddem un noh bei de Bahn noch e Werk ze baue. Un schon een Johr donoh fingen se aan ze produziere.

arrow_drop_down Bis zur nächsten Station sind es 36 m.

2. De Kronprinzestroß

De Kronprinzestroß es e joot Beispill dofür, dat et de Bahn wor, die us Dorf ant Blöhe jebraht hät. De Schang Roth wor jäjen 1875 Wirt von de Troisdorfer Bahnhoffswirtschaff jewudde. Joot 20 Johr späder hatte su vell verdeent, datte sich 1900 et Hotel un Restaurant „Kronprinz“ baue konnt, dat höck noch en Praach von enem Huus us de Gründerzick es. Dat wor et iertste Huus, dat noh am Bahnhoff ze stonn koom.
Dat Huus met de Nummer sibbe en de Kronprinzestroß leet sich de Dr. Heinrich Trier 1913 vom Troisdorfer Architek Jupp Probst baue. Dat de Trier Arz wor, kamme höck noch an dem Äskulapstab senn, denne sich am Foß von singem Strunzbalköngche aanbringe leet. Datte met de Iesebahn ene Verdraag jemaht hat, datte de Iesebahnsbähner betreue würd, wenn se krank wöre, dat sitt me räächs övver de Torenfahrt am Symbol von de Bahn, dem Rad met Flüjjele. De Dr. Trier wor en singer Zick met de bekannteste Troisdorfer. Er hat de Vürsetz em Männerjesangverein, em Kriejerverein un em Rude Krüx; er wor em Foßball aktiv, em Kirchevürstand un en de Kommunalpolitik un wor für jede jemütliche Klaaf ze han.
Donävve die Hüser sen och all vürem Iertste Weltkreech jebaut wudde. Do wonnten e paar Lokomotivführer un Heizer von de Bahn un zwei Direktore von de Mannstaedts Fabrik.
Op de linke Sick von de Strooß wor domols noch luute Heed met Besemskrock un Jinster. 1925 wurd links op de Eck et Possamp jebaut. Die Hüser dohinge sen us de dressijer Johre. Et bekannteste dovon es dat Huus von de evangelische Kirchejemeen von 1935, en dem domols en Wirtschaff wor, die schnell ihre Name weg hatt: „de blaue Engel“. Denn dat wor och dat Johr, en dem der Film övver de Professor Unrat mem Dietrichs Marlen un dem Janningse Emil jedrieht wurd. Schad, dat die Wirtschaff jetz at esu lang net mieh öffentlich jenotz widd.
Dat ursprüngliche, aale Troisdorf wor zweschen de Kirch un de Duvejass met dem Ursulaplatz meddendren. Durch der Bahnhoff es et Dorf met de Zick e Stöckelche en Richtung op de Bahnhoff un domet nöher an Kölle jeröck.

arrow_drop_down Bis zur nächsten Station sind es 166 m.

3. De Johanneskirch

1840 hatteme en Troisdorf un Loor zesamme jenomme drei evangelische Famillije: de Verwalter von de Burch Wissem, de Bauleiter von de Alaunhött en Spich un eene von der zwei Telegrafiste om Telegraf. Met de Troisdorfer Industrie koomen immer mieh Löck us evangelische Jäjende noh uns. Baal hatteme Tausend Protestante un keene Pastuur, keen Scholl und keen Kirch. Am Aanfang konnten Privatlöck helfe. 1860 sorch de Emil Langen, der selvs och evangelisch wor, für evangelische Unterrich un e Sälche für ze Bedde en singem Werk op de Hött. Weil met de Zick de miehste Löck en Troisdorf wonnte, jingen die Ahle bei Schultes em Wonnzemmer en de Kölle Stroß 126 bedde. Noh 1896 jov et sujar at ene Pastuur, de Vikar Walter Neumann us Kreuznach. 1900 jov et endlich och en Scholl en de Viktoriastroß. Un 1903 bautense für 80 000 Mark en schöne neuromanische Kirch. Architek wor de Friedrich Cornehls us Elberfeld. De Vikar Neumann leet sich net lompe un hatt sich schon paar Jöhrche vürher en de Viktoriastroß Nr.9 e schön Huus us ruudem Backsteen jebaut. Ovven ungerem Daach leete sich singe Sproch schrieve, der höck noch do steht: „Fromm und klug, sonder Trug.“

arrow_drop_down Bis zur nächsten Station sind es 393 m.

4. Von Zwangsarbeet un Versöhnung

Links vom Rothuus op de Wiss steht en gruße Plastik von 2002, usjedaach un jebaut vom Victor Bonato. Dat Kunswerk soll doraan erinnere, dat em Kreech en Troisdorf wick övver dausend Minsche von övverall her jezwunge wurte, für uns Deutsche ze arbeede. Eene von denne wor de Italiener Tonino Guerra vom Johrjang 1920. Der hatt als junge Pursch en de Emilia-Romagna Flugblädder jäjen de Deutsche verdeelt. Doröm mohte he bei uns en de Dynamit Nobel zwangsarbeede. Weil sing italienische Kamerade Heemwieh hatte, hätte für die Jedichte un Verzällche jeschrivve. Nohm Kreech hätte für 70 Filme de Driehböcher jeschrevve. Für „Amarcord“ hätte de Oscar kräje und für „Die Reis noh Kythera“ 1984 en Cannes de „joldene Palm“. „Blow up“ es och ene bekannte Film, für denne et Driehbooch jeschrivve hät.
1994 koom de Tonino Guerra zo uns noh Troisdorf, öm uns paar von singe Filme ze zeeje un e Denkmol vürzeschlage. Datte övverhaup koom, hatteme dem Professor Roland Günter ze verdanke. Der wurd och Vatter von de Arbeedersiedlunge em Kollepott jenannt un hat uns domols jeholfe, uns Arbeedekolonie ze erhaale. Un donoh hatte für de Troisdorfer Landeskulturdaag von 1992 dat Booch „Tonino Guerra, Aufbruch in Troisdorf“ jeschrivve.

arrow_drop_down Bis zur nächsten Station sind es 158 m.

5. Et Rothuus

En de Kölle Strooß 176 setz de Troisdorfer Rejierung met Bürjemeester, Stadtroot un Verwaltung zick 1995. Am 1. Aujus 1969 wuerd us dem aale Städtche Troisdorf, us Loor, de Hött, dat dovür zo Mengde jehuurt, un us Aleroth, dat von Luhme koom, die neue Stadt Troisdorf, die höck mieh wie 76 000 Minsche zällt. Domols hat me sich noh vell Rabatz met Möh jeeenich, dat de neue Stadt „Troisdorf“ heeße, de Heiner Jerhardes, de Direkter von Loor, Stadtdirektor werde un et neue Rothuus en Loor sen sollt.
Met de Johre wuerd de Troisdorfer Verwaltung immer größer un dät baal an aach verschiedene Stelle arbeede. Dat jefeel höchstens noch de Fuulenzer. Ävver statt e neu Rothuus ze baue, wurd 1994 de Dynamit-Nobel ihr Verwaltung für 35 Mio Mark avjekoof. Net all wesse, dat och dat Grondstöck fröher zo Loor jehürt hät.
Dat Huus es en Konstruktion us zwei dreizackije Sterne, von denne je eener anenander jebaut es, domet dat die Jäng von Raum ze Raum möglichs kurt sen. Bauheer wor 1978 de Industrieverwaltung Friedrich Flick, nohdem de Flickse sich von enem Deel von ihre Daimleraktie jetrennt hatte. Övvrijens steht die aale Haupverwaltung jenau jäjenövver. Dat wor 1956 et iertste Huuhuus em domolije Siechkreis un es vom Paul Schaeffer-Heirothsberge jebaut wurde, der domols och et Bundeskriminalamt en Wiesbaden jebaut hät.

arrow_drop_down Bis zur nächsten Station sind es 851 m.

6. Carl-Diem-Strooß 17

Op de Troisdorfer Heed wor zick de zwanzijer Johre nur de Foßballplatz. Die iertste Hüüser wurten 1949 jebaut. Eent von der Hüser, dat met de Huusnummer 17, es sujar ierts 1950 jebaut wudde un ene janz besondere Fall. De Troisdorfer Handwerker han dat für die Ausstellung „Troisdorf em Speejel von de Zick“ jebaut, en der et verlos wudde es. Et Los für 2 Mark pro Stöck. Dat wor kuert noh de Währungsreform ne Hoofe Jeld. Noh drei Mond wurd em Aujus et Siejerlos jetrocke un bekannt jejovve. Ävver et dät sich keene melde. Ierts wie et och en Kölle en de Zeedung stond, meld sich ene Elektrikermeester us Stommeln. Befroch, woröm e net fröher jekomme wör, sähte, er hät dat total verjesse. Un wie eene wesse wollt, woröm e övverhaup e Los jekoof hät, sähte: „Ich han minge Frau jesaht: Ob me die Mark versuffe, oder e Los dofür koofe, dat es doch ejal un am Eng sujar noch jesönder wie et Suffe.“ De Mimzecks Jupp, der jerööchte Jung, wor de iertste, der spetz kräht, dat der Stommeler singe Jewinn verkoofe wollt. Et es dem Jupp tatsächlich jelunge, dat Huus ze koofe. Er hät me net verrode, wate dofür bezahlt hät. Ävver wie er still für sich hin griemele dät, woss ich, dat et siehr, siehr jünstig wor. Ich han et im von Häzze jejönnt, denn de Jupp wor sing Levve lang met de wichtigste Mann em Dorf: Zint Märtes övver Johre, Haupmann von de Feuerwehr, Schützekünnich, Prinz Karneval un am Eng Marschall von all Troisdorfer Karnevalskorps.

arrow_drop_down Bis zur nächsten Station sind es 549 m.

7. Zint-Jupp-Speedol

En de Schlossstroß Nr. 18 es de ältste Baudeel vom Troisdorfer Krankehuus, jebaut em Johr 1902. Un dat koom esu: 1899 levvten en Troisdorf at 3000 Minsche, un am 1. April krähteme de iertste eejene Bürjermeester, de Willem Klev. Ävver die Krankeversorjung wor noch immer die von eenem kleene Dörfje. Dat dät dem Pastuur Clemens Meier von Zint Hippolytus en de Siel wieh. Er schrivv ene Breef an de Oberin von de ärme Franziskanerinne en Olpe. Die wor net fuul un scheck schon am 14. Juni 1899 vier von ihre Schwestere. Se hießen Alexandra, Dittima, Konstantia un Mathäa un wurten am Bahnhoff von jot hondert Löck wie Künnijinne begröß. Sie mahten en Prozession noh de Kirch und von do en de Hoffjaadestroß 1, wo späder de Jasswirtschaff „Zom Treppche“ enjerich wudde es. Uus vier Schwestere däten do de Kranke fleeje, en Kinderverwahranstalt, wie me domols säht, bedrieve un de Juffere de Huuswirtschaff liere. Se woren su vill nohjefroch, dat schnell dat Huus ze kleen wor. Doröm wechselten se noh de Frankfurter Stroß Nr. 10 en e größer Huus. Un, wie jesaht, 1902 bauten se us Speedol.
Dat gruuße Krankehuus met der aach Etage nevvenaan wurd 1975 aanjefange un 1979 enjeweiht. Noch immer jehürt dat Janze de Franziskanerinne, die höck ne Konzern met baal 6000 Minsche Personal han. Zo denne jehüren och die im Lörer Krankehuus un die em janz neue Franziskushuus en de Paul-Möller-Strooß. Un an de Spetz es immer noch en Äbtissin.

arrow_drop_down Bis zur nächsten Station sind es 414 m.

8. Prinzewäldche

An de Kreuzung Prinzewäldche/Parkstroß steht en Villa, die 1919 der Architek Professor Heinrich Müller-Erkelenz jebaut hät. Dat es derselve Architek der och en Kölle dat Hotel Excelsior Erns, et Deichmannhuus, die eene un andere Villa en Marienburch un dat Hotel om Petersberg jebaut hätt. He en Troisdorf wor et de Deenswonnung für de Dr. Justav Leysieffer. Der wor Chemiker bei de Rheinisch-Wesfälische Sprengstoff-Fabrik, die späder DN oder DAG jenannt wurd. Er wor de wichtichste Metarbeeder vom Jeneraldirektor Dr. Paul Müller. Die hatten 1919 en Arbeet vür sich, die sich jewäsche hatt. Bis dohin hattense vür allem Sprengstoff un Zündkapsele produziert. Dat wor inne jetz durch de Verdraach von Versailles verbodde. Zom Glöck hattense schon 1905 aanjefange, Kunsstoff ze produziere. Denn jetz mohtense janz alleen dorob vertraue. De Leysieffer erfung als Grundmaterial „Trolit“. Un schon noh paar Johr konntense widder paar dausend Mann beschäftije. De Paul Müller dät de RWS met de Dynamit Nobel zwesche 1928 un 1931 fusioniere un de Haupverwaltung von dem neue Konzern noh Troisdorf verläje.
Ob de andere Sick ston am Prinzewäldche sechs schöne Hüser us de fuffzijer Johre. De wichtichste Bewohner dovon dät em Huus Nummer 6 wonne, de Jeneraldirekter Dr. Biedenkopf, de Vatter vom spädere Politiker Kurt Biedenkopf un vom Dr. Gerhard Biedenkopf, der wie singe Vatter och en de DN als Direkter jearbeet hätt. Die Heere hatten do jebaut, weil ene Troisdorfer Rotsheer op ene Sitzung jefroch hatt, woröm se eejentlich immer en Kölle oder Bonn un nie en Troisdorf wonnte. Do hat eene von denne jesaht: Ihr hatt jo jar keen Grondstöcke für uns. Un do bekoomense die em Prinzewäldche aanjebodde.
Wer weeß, ob die huhe Heere jemols dohin jetrocke wöre, wenn die Stroß noch su jeheeße hätt, wie se ursprünglich hieß:Veehjaaß. Dat wor nämlich der „Wääch“, övver denn de Buure usem Dörp fröher ihr Veeh op de Heed jedrevve hatte. Zom Glöck hatt de Jemeend medden em Kreech 1916 donevven ene kleene Wald aanjelääch un zo Ihre vom Prinz Adolf zu Schaumburg-Lippe „Prinzewäldche“ jenannt, wie der jestorve wor. Der Prinz hat jenau wie die von Loes von de Burch Wissem ne joode Droht zom Rheinische Husarerejiment en Bonn, dat Johr für Johr bei uns op de Heed jeüb hatt. Un esuu kräht de Veehjass ene vürnehme Name un wuerd et Prinzewäldche.

arrow_drop_down Bis zur nächsten Station sind es 221 m.

9. Mannstaedts ihr Wonnunge

Wemme de Parkstroß huh jeht, kütt me hingerem zweite Kürvje op de rächte Sick an ene Poste us Brochsteen. He wor de Enjang vom Mannstaedtspark, der bis op die Hüh reck, wo höck et Waldhotel es. Un doch stonten dodren nur drei Villas. En de kleenste dät de Louis Mannstaedt wonne. Der wor 1839 en Bielefeld jebore un hatt johrelang studiert un jeliert, Stohl ze maache un ze walze. Am Eng hatte e eeje Werk en Kalk. Wie er do sing Werk vergrößere wollt, hatte net jenooch Plaatz.
Weil et de Rhein-Siech-Hütten-AJ noh enem Huhwasser an de Siech un am Rhing net joot jing, konnte die jünstich koofe un an der Stell 1911 e janz neu Werk baue. En de nächste zwei Johre han se düchtig jebaut: Zwei Walzwerke, ne Huhovve, en Zementfabrik, en Steenfabrik, en Maschinefabrik un e Badehuus. Dozo drömeröm für ihr Arbeeder un ihr Famillije: de Ruude Kolonie, de Schwazze Kolonie, de Beamtekolonie, de Elisabethstroß, 3 Konsumjeschäfte, 2 Kinderjärden, 2 Scholle, en Kneip un e Wonnheem für de Arbeeder. Alles en allem für 24 Mio Joldmark. Für sich selvs hanse drei Villas jebaut: De kleenste, wie jesaht für de Vatter Louis von de Architekte Bröder Schulze us Dortmund, die och de Ruude Kolonie jebaut hatte, für de ältste Son Carl Mannstaedt rächs die Villa vom Camillo Friedrich us Kölle un für de Ludwig links die Villa, jebaut vom Carl Doflein, der en singer Zick bekannt wor als Architek für evangelische Kirche. Kaum wor dat all jebaut, do stirv de Louis Mannstaedt em Alter von 73 Johr an ene Lungeentzündung, nohdem e sich verkält hatt. Worus me widder liere kann: Riche Löck sen och nur ärm Löck met Jeld.
Von 1948 bis 1957 wor en der größte Villa, der vom Dr. Carl Mannstaedt, de iertste Troisdorfer Realscholl ungejebraht. Höck wonne do luute Privatlöck.

arrow_drop_down Bis zur nächsten Station sind es 275 m.

10. De Waldpark

De Waldpark wurd en de dressijer Johre noh Plän vom Karl Heyse jebaut, der domols en de Jemeend de zoständije Baumeester wor. Wemme am Sebastianswäch eren jeht, triff me op Voliere mit luuter Vüjjel, vor allem met Höhner. Dorövver freuen sich et miehts de kleene Pänz. Der eene oder andere von denne hüert do villeech et iertste Mol ne Hahn krihe un e Hohn kakele. Jeht me e Stöckche wigger, kütt me an ene Weiher met allerlei Jäns un Ente. De Aanfang von dem Weiher moss en de zwanzijer Johr lijje. Domols dät de Jemeend en Plaatz für ne neue Friedhoff sööke, weil de Kirchhoff an Zint Hippolytus voll wor. Een Idee wor, de Friedhoff do anzeläje, wo höck der Waldpark es. Se lächten Drainage aan. Met emol fehl dem Mannstaedts Ludwig singe Weiher drüsch, un se merkte, dat överall Fleeßsand wor, der net dovür dooch, Gräver aanzeläje. Doröm konnt me paar Johr späder der Waldpark an der Plaatz aanläje. Mettendren sollt ursprünglich en dressich Meter huhe Säul met enem Hokekröx ovvendrop jebaut werde. Ävver dann koom - baal hätt ich jesaht „Jottseidank“ - de Kreech dozwesche.

arrow_drop_down Bis zur nächsten Station sind es 301 m.

11. Liehrbienestand

Wemme op dem rächte breede Wäch durch de Waldpark jeht, kütt me nohm Bienestand von de Troisdorfer Imkerinne un Imker, schön versteck zwesche Bööm un Strüch. Der Imkerverein es 1904 vom Troisdorfer Kaplon Jöres jegrönd wudde un jehürt domet zo de ältste Troisdorfer Vereine. Dat schöne Hüüsje jitt et ävver ierts zick de sibbzijer Johre. Zwesche Mai un September kamme sich jede iertste un drette Sonndaach von de Imker un Imkerinne schlau maache losse. Och Schollklasse jon de Woch övver jern dohin. Jedenfalls die Lehrerinne un Lehrer von der Klasse.

arrow_drop_down Bis zur nächsten Station sind es 179 m.

12. Et Waldcafé von domols

Dat letzte Huus von Troisdorf om Wäch noh Aleroth es höck e chinesisch Restaurant. Fröher dät et „Waldcafé Haus Ravensberg“ heeße. Jebaut hatt et 1928 der Architek un Jasswirt Alois Remmel, der och johrelang em Troisdorfer Rot jesesse hät. Dat Huus wor ene Treffpunk für de janze Famillich. De Pänz konnten om Spellplatz spelle, de Mam dät ihre Kaffe met enem Stöck jedeckte Appeltaat met Sahne jeneeße, un dem Papp däten e paar Bierche schmecke. Nohm Kreech han sich do - wie en ville andere Hüüser zwesche de Schlossstroß un de von-Loe-Stroß – bis 1955 de Engländer breet jemaht. Wie die Tommies endlich fott wore, jing de Jugend am Wochenend jern do danze oder de andere beim Danze zoluuge.
De Alois Remmel hät nohm Kreech och an der Stell, wo vürher am Ursulaplatz de Gasswirtschaff Hohn jestande hat, die Jasswirtschaf „Sanderhof“ opjemaht un domet en aale Tradition opjegriffe; do wor nämlich schon vür 500 Johr en Wirtschaff „op em Sand“ bekannt.

arrow_drop_down Bis zur nächsten Station sind es 610 m.

13. De Waldfriedhoff

Je äler en Troisdorf de Minsche werde, ömsu besser jefällt inne de Waldfriedhoff. Dat hät drei Grönd: Er litt richtich schön an enem Berg met enem schöne Name, dem Sonneberg. Je länger me dohin jeht, ömsu mieh Frönde un Bekannte triff me do. Un drettens wor de Friedhof 18 Johr lang e Sorgekind von Troisdorf. Un wie dat met de Sorjekinder su es: Je mieh Sorje me jehatt hät, ömsu leever hät me se späder.
Et fing domet aan, dat Troisdorf zwesche 1900 un 1910 von 3000 op 6000 Minsche jewaaße wor. Domet wor om aale Friedhoff an de Kirch ze winnich Plaatz. Un doröm finge de Troisdorfer 1910 aan, dorövver nohzedenke, wo me ne neue Friedhoff maache könnt. Et stallt sich erus, dat Troisdorf en Jemeend ohne größere Grondstöcke wor. Noh langem Hin un Her kööf de Jemeend 1926 endlich vom Fiskus dat Stöck vom Truppenübungsplatz, dat domols schon Sonneberg hieß. Dat hät net zeletz suu lang jeduert, weil de Franzuuse die Plaatz bis dohin besetz hatte.
Dann wurd ene Wettbewerb usjeschrivve. Der wurd vom Düsseldorfer Baumeester Wilhelm Tapp jewonne. Singe Entwurf wurd noch emol vom Aachener Friedhofsjärtner Heukemes övverarbeet, un dann wurd jebaut. De iertste Minsch, der om Waldfriedhoff begrave wurd, wor am 1. Januar 1928 et Margaret Pütz, jeborene von Weschpfennig. Dat janze Spell hät immerhin 18 Johr jeduert.

arrow_drop_down Bis zur nächsten Station sind es 587 m.

14. Ne Park für ze föhle, ze rüche, ze kucke, ze hüre, ze schmecke un ze klaafe

Ene wichtije Deel von uuse Troisdorfer Museumslandschaft es de Kreativwerkstatt. Jung un Alt kann sich he künslerisch betätije. Een Idee von de Kreativwerkstatt es et Erfahrungsfeld, dat 2002 rond öm de Burch aanjeläch wudde es. He könne Motter, Vatter un ihr Pänz ungerhaltsam föhle, rüche, kucke, hüre, schmecke un dorövver klaafe.

arrow_drop_down Bis zur nächsten Station sind es 213 m.

15. Burg Wissem

Et alleriertste Jebäude von de Burch Wissem jit et höckzodaags net mieh. Denn he han schon vür mieh wie tausend Johre Minsche jewonnt. Vermutlich wor dat ene Wonnturm, der medden em Wasser stond. Et ältste Huus, dat höck noch steht, es de Remis von 1550, jebaut vom Kaspar von Zweiffel. Vermutlich dät de Jutsverwalter met singe Famillich op de Etasch lävve. Donevve wor et Perdsfoder un dorunge woren de Perd un villeech och de Kare. Hingerem Huus sen op de Etasch noch zwei Stelle uszemaache, wo fröher ne Lokus wor. Dat moss domols en luftije Aanjeläjenheet jewäse sen. Ävver et wor praktisch: Dorunger wor direck de Messhoofe.
Et nächste Bauwerk es dat Schlössje vom Franz von Cortenbach. Dovon jitt et nur noch der Torboge, op dem et Baujohr ze senn es: 1741.
1833 övvernohm de Barong Clemens von Loe der janze Adelssetz. Er koom vom Schloss Wissen en Weeze am Nidderrhing, Er wollt esu jet Ähnliches han wie deheem un baut 1845 sing eeje „Schloss Wissen“ en Troisdorf. 1939 hätt de Troisdorfer Jemeend dat Huus met allem Dröm un Draan für 480 000 RM vom Barong Beverförde-Elverfeld jekoof un et Rothuus dorus jemaht, weil dat iertste Rothuus en de Possstroß em Kreech usjebomb wudde es. Manch eene hät im domols avjerode ze verkoofe. Ävver de Barong hät immer jesaht: „Root me jot, ävver root me net af.“ Von singem Jeld hätte en Wustrow, Kreis Müritz, e größer un schöner Schloss jekoof. Ävver dann koom de Kreech un donoh de Ulbrich. Der hät em alles fottjenomme. Un dann hatte nix mieh.
Dat janze Anwesen widd höck noh langem Hin un Her janz offiziell „Burg Wissem“ jenannt. Janz Troisdorf es stolz dorop, dat dat staatse Huus 1982 ne würdije Bewohner jefunge hät: Et eenzije Kinderbochmuseum von janz Europa. Die Orijinalbilder dofür hatt de Troisdorfer Fabrikant Willem Alsleben jestiff.
Jäjenövver von de Burg steht noch e Huus, dat jar net mieh ze senn es. Do wor 1961 et Rothuus verjrößert wudde. Dat sieht me höck net mieh, weil dorövver ne Neubau für et Musit - et Museum für Stadtentwicklung un Industriejeschichte - jebaut wudde es. Un wie me eenmol jot am Plane wor, koomen och noch et Portal für de Wahner Heed, en Filial vom Standesamt un de Kreativwerkstatt dozoo. Domet sich do keene verlööf un weil et en Troisdorf suwat noch net joov, es dodren och noch de Touristinformation. He erfährt me alles övver Troisdorf, wat sich jehüert un scheck.

arrow_drop_down Bis zur nächsten Station sind es 63 m.

16. De Häns em Glöck

Rächs von de Burg Wissem steht die Figuregrupp „Häns em Glöck“. De Troisdorfer Künsler Michael Sönksen hät die Arbeet met Lierjunge von de DN aus Stohlplaate jemaht. Et „Hänsje em Glöck“ wor dat Märche, dat de Museumsstifter Willem Alsleben leever mooch wie all andere.

arrow_drop_down Bis zur nächsten Station sind es 617 m.

17. Et gruuße Stadttor

Öm 1900 wor de Mett vom Dorf met de aale Scholl un der Kirmesplaatz un unjefähr do, wo höck dat gruuße Stadttor es. Et Forum von höck wor von 1969 aan de Hertie. Dovür stond do de aale Scholl. Och jäjenövver, op de Kölle Strooß Nr. 1-3, sen de ältste Hüser net mieh do. Do stond vom 18. Johrhondert aan de Mülhense ihr Huus. He wurd 1762 de Willem Mülhens jebore, der späder en Kölle die weltberühmte Firma „4711 Kölnisch Wasser“ jegrönd hät. Singe Vatter wor de Köbes Mülhens. Der koom us Eischem un wurd en Troisdorf dem Barong singe Verwalter. Uuße dem Wellem hat der noch zehn andere Pänz, die all jet Düchtijes jewudde sen. Alleen drei äldere Bröder von im wurten Bankiers en Kölle, Kovvelenz und Frankfurt.
Nevve dem Huus stond de janz aale Scholl von 1805. Un do jäjenövver koom 1867 die aale Scholl hin, die bis zom Bau vom Hertie benötz wuerd.
Dat gruuße Stadttor es 1982 opjestellt wudde, wie et Fußjängervierdel ferdig wor. De größte Brassel hatt me domols domet, dat medden durch de Stadt en vell befahrene Stroß jing, de B 8. Wie me dofür en Lösung jefunge hatt – von de Kirchstroß övver de Theodor-Heuß-Ring am Bahnhoff verbei nohm Stationswäch – wor der Ress e Kinderspell. Die Bröder Tchorz us Kölle han de Wettbewerb jewonne un donoh die 800 Meter lange Spazierstroß jebaut. Am Aanfang un am Eng sollten Mero-Konstruktione ston. Ävver dann es passiert, wat net all Daag vürkütt: De Verwaltung hatt en jode Idee. Sie wollt Stadttore von der Künsler Joachim Bandau us Ooche un Victor Bonato us Nidderkaaßel-Uckendorf maache losse. Der Idee von de Verwaltung konnten sich baal all aanschleeße. Un suu bauten de Bandau un de Bonato dat gruuße Stadttor als Halvbogen us Edelstohl, usjefüllt met Glas un dozoo e Wasserspill. Dat Janze stellten se suu, dat dat Tor opstont, öm de Löck enzelaade enzetredde. De Schnoors Häbert, domols Innenminister us Düsseldorf, hät dat Janze 1984 enjeweiht. En der Dag donoh han all Zeedunge von noh un fern dorövver bejeestert jeschrivve.

arrow_drop_down Bis zur nächsten Station sind es 446 m.

18. De Kirchstroß 39

Am Huus en de Kirchstroß 39 es en Bronzetafel aanjebraht, die uns jet von dem Mann verzällt, der he bis 1951 jewonnt hät, von Dr. Willem Hamacher. Er wurd 1886 en Troisdorf jebore un hät en Bonn studiert, öm Lehrer am Gymnasium ze werde.
Nohm iertste Weltkreeg wurte Jeschäftsführer vom rheinische Zentrum. Von 1926 bis 1933 wore em Reichsrat en Berlin. Donoh wore widder Lehrer. Wie de Nazis nohm Kreech nix mieh ze kamelle hatte, koom sing gruuße Zick. Er hät de Zentrumspartei neu jegründ un wurd ihre iertste Vürsetzer. Er wurd de iertste Kultusminister vom neue Land NRW. Paar Monate lang hätte sich met singem beste Parteifründ von fröher, dem Konrad Adenauer, schwer jezänk. Der wollt en neue Partei, de CDU, wo och die Evangelische Mitglied werde könnte. De Hamacher wollt wigger die katholische Partei, die et Zentrum immer wor. De Hamacher wurd Schulleiter am Sieburjer Gymnasium un huurt do op, wie er en de Bundestag jewählt un nevvenbei Bürjermeester von Troisdorf wurd. Jern hätte noch erlevv, dat Troisdorf Stadt würd. Een Johr dovür, 1951, esse jestorve.

arrow_drop_down Bis zur nächsten Station sind es 250 m.

19. Zint Hippolytus

De Hippolytuskirch, wie se höck do steht, es ierts von 1966. Un unger dem Kirchturm es noch ene Turm, der von der Kirch dovür. Un dat koom esu: De Jemeend wollt en größere Kirch han. Ävver ze Kölle meenten se, dofür jöv et keen Jeld, weil die schon jemerk hatte, dat immer winnijer Löck en de Kirch jinge. Jeld jööv et nur noch für et Renoviere. Domet hätt alles am Eng sen könne. Ävver se sähten sich: „En domm Muus, die nur een Loch hät.“ Un do han die Schlauberjer jesaht, se wollten nur renoviere. Un dat jing esuu: Se han die Kirch avjeresse un nur de Chor un de Kirchturm ston losse. Drömeröm däten se dann die größere Kirch baue un de Chor un de Tuern „renoviere“.
Die ahle Kirch wor us de 60er Johre vom 19. Johrhondert. Die Kirch dovür kom us de 70er Johre vom 18. Johrhondert. Wat dovür wor, wesseme net. Ävver me kann sich dorövver sing Jedanke maache:
Troisdorf widd et iertste Mol als „Truhtesdorp“ jenannt, wie 1064 om Michelsberg de Abtei jebaut widd. Ävver dat Dorf es secher ähler und bestimmp vür mieh wie tausend Johr katholisch jewudde. Et es kaum ze glööve, dat die iertste Kirche do jestande han, wo höck de Kirch es . Dat wor nämlich de Wesrand vom Dorf. De Medde wor do, wo de Kirchstroß un de Frankfurter Chaussie zesammetreffe. Un de Kirche stonten domols su jot wie immer en de Mett vom Dorf. Un richtig: Dat Fachwerkhuus en de Kirchstroß direk nevven dem Forum, wo fröher de Bergstroß aanfing, wor ens dem Pastuur sing Huus. Dat moss öm 1620 jewäse sen, denn us der Zick stammp dat Huus. Net wick dovon hät me beim Usschachte och ens e Skelett jefunge. Do könnt de Kirchhoff un domet och de Kirch jewäse sen. Wer weeß, ob me do beim nächste Usschachte net doch noch ens e Stöck janz ahle Kirch fingk.

arrow_drop_down Bis zur nächsten Station sind es 191 m.

20. Fischerplaatz

Op de Eck steht ene bonte Sandsteen met schöne Halvreliefs vom Giovanni Vetere, der domols en Jemäldejalerie jenau jäjenövver hatt.
Metten op de Plaatz steht vom Karl-Henning Seemann de „decke Mann“ en Bronze. Un dat koom esuu: 1987 hatteme en Troisdorf drei Kunsgalerie: Inge Donath, Siggi Theisen un Brigitte un Giovanni Vetere. Zesamme met de Stadt mahten die en gruuße Kunsausstellung op de Strooß. Su wuerd de decke Mann zom Stadtjespräch. Die eene meente, er wör ene fiese Möpp, andere däte leed. Me konnt sich stondelang dorövver kabbele. Dat jefeel dem Giovanni Vetere suu joot, date meent, me sollt in koofe. Er selvs wollt 5000 Mark dofür spendiere. De Seemann wollt ävver 60 000 Mark han. Et fing en Sammelei aan, an der sich de Kulturausschuss un von de Stadt de Stadtdirektor Heinz Bernward Gerhardus un de Kerns Schösch mem Ulli Grossmann vom Kulturamp wochelang engagiert han. Am Eng hatteme 55 000 Mark zesamme. Un do leet sich de Seemann net lompe un jov kleen bei. Der Deck wuerd usem Brunne jeholt, wo er ursprünglich stond, un medden op die Plaatz jestellt. Am Eng verreet de Seemann noch, dat et der Deck tatsächlich jejovve hät. Er wor Arbeeder bei VW en Wolfsburg un wie die Brongz jemaht wuerd, 35 Johr alt jewäse.

arrow_drop_down Bis zur nächsten Station sind es 8 m.

21. De Brunne vom Valders Wellem

Wie die Fischerplaatz jeplant wurd, hät de Stadt ene Wettbewerb usjeschrivve, an dem sich all beteilije konnte, die wollte. Am Eng hät de Valders Willem jewonne. Dat wor keen Wonder. Iertstens stammpe us de Hippolytusstrooß un zweitens hatte 1983 et Max-Ernst-Stipendium von de Stadt Brühl jewonne.

arrow_drop_down Bis zur nächsten Station sind es 249 m.

22. Breuste un sing Metamorphose

Metten om Nobelplatz steht em ovvere Deel von de Fußjängerstroß en gruuße Plastik us Stohl. Die Arbeet es vom Hans Joachim Breuste, der schon en de siebzijer Johre deswäje Kontak mem Professor Justav Stein jehatt hatt. De Justav Stein wor Mitglied em Bundestag un Jeschäftsführer em Bundesverband von de deutsche Industrie. Net zeletz wor er domols de bekannteste Kunssponsor – domols säht me noch Kunsmäzen – von janz Deutschland. De Breuste hat met dem Stein e Projek avjesproche, dat se zesamme met de Dynamit Nobel maache wollte. Ävver dann hatt sich dat irjendwie zerschlage. Wie nu der Breuste von unserem Symposion jelese hatt, däte sich bewerbe, un er wuerd och jenomme, wenn och die Arbeet jet gruuß wor für e Symposion övver net mih wie vier Woche. Irjendwie hät et dann doch jeklapp met e paar Daag Verspädung un de Hilf vom Mimzecks Jupp, der grad singe Steenmetzbetrieb an de von-Loe-Stroß jeschlosse, ävver noch all sing Arbeetsjerät do stonn hatt.
Die Arbeet vom Breuste es ene unjefähr drei Meter huhe un anderthalv Meter breede Dürrohme us Edelstohl, der glänze wüerd, wenne net met graubrunger Farv „fies“ jemaht wudde wör. En de „Dür“ es en decke Folie us Kunsstoff von de DN, en der allerlei Löcher sen, als ob se beschosse wuddde wör. Usserdem es die Dür noch mit zwei övverkreuzte Querbalke us Stohl verrammelt. Dorunger ston zwei Sarkophage us Stohl. Op dem eene es vermerk, wievill Minsche zick 1903 em Kreech ömjekomme sen. Dat es dat Johr, en dem de Henri Dunant de iertste Friedens-Nobelpreis jekräht hät. Op dem andere Sarg stonn die Name von all denne, die de Friedensnobelpreis en der Johre donoh jekräht han. Dat Janze es ene Anti-Triumphboge metten en de Stadt, der enem unge de Huck jonn kann.